Osie, płaszczyzny, określanie kierunku i położenia

Aby łatwiej było mówić o kierunkach i opisywać położenie poszczególnych części ciała, w przestrzennym układzie współrzędnych umieszczono ciało człowieka w pozycji anatomicznej. Osie tego układu określono w następujący sposób:

x - oś pozioma czyli poprzeczna (axis horizontalis sive transversalis) - biegnąca z lewa na prawo

y - oś pionowa czyli długa (axis verticalis sive longitudinalis) - biegnąca z dołu do góry

z - oś strzałkowa (axis sagittalis) - biegnąca od przodu ku tyłowi

Osie te wyznaczają główne płaszczyzny wspomnianego układu:

płaszczyzny czołowe (plana frontalia sive coronalia) - wyznaczone przez osie pionowe i poziome; płaszczyzna szwu wieńcowego (sutura coronalis)

płaszczyzny strzałkowe (plana sagittalia) - wyznaczone przez osie pionowe i strzałkowe; płaszczyzna szwu strzałkowego (sutura sagittalis)

płaszczyzny poziome czyli poprzeczne (plana horizontalia sive transversa) - wyznaczone przez osie poziome i strzałkowe.

W szczególności własnymi nazwami wyróżnione są:

• oś główna (axis principalis) - oś pionowa przechodząca przez szczyt głowy

• płaszczyzna pośrodkowa (planum medianum) - płaszczyzna strzałkowa zawierająca oś główną; płaszczyzna symetrii ciała

• płaszczyzna przypośrodkowa (planum paramedianum) - płaszczyzna strzałkowa równoległa do płaszczyzny pośrodkowej

• płaszczyzna przezodźwiernikowa (planum transpyloricum) - płaszczyzna pozioma, w połowie odległości pomiędzy wcięciem szyjnym mostkaa górnym brzegiem spojenia łonowego; płaszczyzna Addisona

• płaszczyzna podżebrowa (planum subcostale) - płaszczyzna pozioma przechodząca obustronnie przez najniższy punkt łuku żebrowego (arcus costalis)

• płaszczyzna nadgrzebieniowa (planum supracristale) - płaszczyzna pozioma przechodząca obustronnie przez najwyższy punkt grzebienia biodrowego (crista iliaca)

• płaszczyzna międzyguzkowa (planum intertuberculare) - płaszczyzna pozioma przechodząca obustronnie przez guzek biodrowy (tuberculum iliacum)

• płaszczyzna międzykolcowa (planum interspinale) - płaszczyzna pozioma przechodząca obustronnie przez kolec biodrowy przedni górny (spina iliaca anterior superior)

W odniesieniu do osi pionowej używa się następujących określeń:

górny (superior)

dolny (inferior)

czaszkowy (cranialis)

ogonowy (caudalis)

szczytowy (apicalis)

podstawny (basalis)

podstawowy (basilaris)

W odniesieniu do osi poprzecznej używa się następujących określeń:

prawy (dexter)

lewy (sinister)

przyśrodkowy (medialis) - leżący bliżej płaszczyzny pośrodkowej

pośrodkowy (medianus) - leżący w płaszczyźnie pośrodkowej

boczny (lateralis) - leżący dalej od płaszczyzny pośrodkowej

W odniesieniu do osi strzałkowej używa się następujących określeń:

przedni (anterior)

tylny (posterior)

brzuszny (ventralis)

grzbietowy (dorsalis)

czołowy (frontalis)

potyliczny (occipitalis)

dziobowy (rostralis)

Opisując wzajemne położenie struktur używa się następujących terminów:

• pośredni (intermedius) - leżący pomiędzy dwoma (podobnymi) strukturami

• środkowy (medius) - leżący w środku odległości pomiędzy dwoma (podobnymi) strukturami

• poprzeczny (transversus; transversalis) - leżący prostopadle do osi długiej

• podłużny (longitudinalis) - leżący równolegle do osi długiej ciała lub struktury

• osiowy (axialis) - leżący w osi (długiej)

• wewnętrzny (internus) - zawarty w pewnej przestrzeni lub strukturze, prowadzący lub skierowany do niej

• zewnętrzny (externus) - leżący poza pewną przestrzenią lub strukturą, prowadzący poza jej obręb, położony bardziej powierzchownie w porównaniu z wewnętrznym

• głęboki (profundus) - leżący wewnątrz pewnej przestrzeni, względnie daleko od jej granic

• powierzchowny (superficialis) - leżący względnie blisko granic pewnej przestrzeni

• środkowy; ośrodkowy (centralis) - czynnościowo nadrzędny; rzadziej geometrycznie leżący w środku

• obwodowy (periphericus; peripheralis) - czynnościowo podrzędny, oddalony od czynnościowego ośrodka; rzadziej leżący geometrycznie na obwodzie

Specjalne miana dotyczą struktur kończyn:

• bliższy (proximalis) - znajdujący się bliżej połączenia kończyny z tułowiem; górny w pozycji anatomicznej

• dalszy (distalis) - znajdujący się dalej od połączenia kończyny z tułowiem; dolny w pozycji anatomicznej

dla kończyny górnej:

• łokciowy (ulnaris) - znajdujący się po stronie kości łokciowej; przyśrodkowy w pozycji anatomicznej

• promieniowy (radialis) - znajdujący się po stronie kości promieniowej; boczny w pozycji anatomicznej

• dłoniowy (palmaris; volaris) - przedni w pozycji anatomicznej

dla kończyny dolnej:

• strzałkowy (fibularis; peronealis) - znajdujący się po stronie kości strzałkowej; boczny w pozycji anatomicznej

• piszczelowy (tibialis) - znajdujący się po stronie piszczeli; przyśrodkowy w pozycji anatomicznej

• podeszwowy (plantaris) - dolny w pozycji anatomicznej

anatomia.wum.edu.pl

#jogablog #anatomia